YUHANNA

Yazar

William MacDonald

Bu kitap, Tanrı Sözü’nün zenginliğini açık ve kolay anlaşılır hale getirmek için hazırlanan bir Kutsal Kitap yorumudur. Samimi, saygılı, adanmış ve ilmi bir şekilde yazılmıştır. Kişisel tapınma zamanlarınızda ve grupça yapılan Kutsal Kitap çalışmalarınızda kullanmak için uygun bir seçenektir.

This is a Bible commentary that makes the riches of God’s Word clear and easy for you to understand. It is written in a warm, reverent, and devout and scholarly style. It is a good choice for your personal devotions and group Bible study.

© 1995 by William MacDonald, Believer’s Bible Commentary
Christian Missions in Many Lands, Inc.
PO Box 13, Spring Lake, NJ 07762
USA
— All Rights Reserved —

Giriş

“Dünyanın en derin anlamlı kitabı” — A.T.Robertson.

I. KUTSAL YAZILAR’DAKİ YERİ

Yuhanna, kaleme aldığı kitapçığın, Müjde’yi duyurduğunu söylemektedir: “İman edesiniz diye” (20:31). Kilise bir kerecik de olsa, elçilerin örneğini izlemiştir: Geçen yüzyılda dağıtılan milyonlarca Yuhanna bölümü bu gerçeğe tanıklık eder.

Yuhanna bölümü olgun ve adanmış inanlıların, Kutsal Kitap’ta sevdikleri bölümlerden biridir; en sevileni de olabilir. Yuhanna, yalnızca Rabbimizin yaşamındaki gerçekleri değil, aynı zamanda Celile’deki ergenlik çağından başlayarak Asya ilindeki yaşlılık dönemine kadar Mesih’le yürümüş olan bir elçinin uzun konuşmalarını ve olgun düşüncelerini bildirir. Yuhanna bölümü, Martin Luther’in “kısa ve öz Müjde” diye adlandırdığı (Yu.3:16) Yeni Antlaşma’da en iyi bilinen ayeti içerir.

Yuhanna, Yeni Antlaşma’daki tek kitapçık bile olsaydı, yine de yaşam boyu çalışılacak ve üzerinde derin düşünülecek ruhsal bir besin kaynağı olurdu.

II. KİTABIN YAZARI

Dördüncü Müjde’nin kaynağı son 150 yılda yaygın biçimde tartışılmıştır. Bunun nedeni, kuşkusuz, Rabbimiz İsa Mesih’in Tanrılığına net bir tanıklık oluşturmasıdır. Müjde’nin bir görgü tanığı tarafından değil de, 50-100 yıl sonra yaşamış, bilinmeyen bir “dindar dahi” tarafından yazılmış olduğunu kanıtlamak için saldırılar yapılmıştır. Bu nedenle aslında Mesih’in kim olduğunu, ne dediğini ya da ne yaptığını değil de, kilisenin Mesih’le ilgili düşüncesini yansıttığı sanılır.

Kaynağa gelince, Müjde’nin kendisi anonimdir, ama Onikilerden biri olan Yuhanna tarafından yazılmış olduğuna inanmak için pek çok geçerli nedenler vardır.

İskenderiyeli Klement, Yuhanna’nın uzun yaşamının sonlarında, yakın arkadaşlarının, Efes’te ona gelip Sinoptik diye adlandırılan Matta, Markos, Luka Müjdeleri’ne eklenecek bir Müjde yazmasını istediklerini nakleder. Böylece Tanrı’nın Ruh’unun etkisiyle Yuhanna ruhsal bir Müjde yazdı. Diğerlerinin ruhsal olmadıkları düşünülmüyordu, ama Yuhanna’nın, Mesih’in sözlerini vurgulaması ve belirtilerin derin anlamı, onun Müjde’sinin niçin özellikle “ruhsal” olarak adlandırıldığını açıklar.

Dış Kanıtlar

Antakyalı Teofilos (M.S.170 yıllarında) Yuhanna’dan müjde yazarı olarak özellikle söz eden, bilinen ilk yazar olmuştur. Bununla birlikte Ignatiyus’ta muhtemelen Justin Martyr, Tatiyan, Muratoryan Kanonu ve karşı çıkan Basilides ve Valentinus’ta, daha önceden Dördüncü Müjde’den (Yuhanna) alıntılar yaptıkları görülür.

İreniyus (Irenaeus) Rab İsa’dan Yuhanna’ya, Yuhanna’dan Polikarp’a ve Polikarp’tan kendisine kadar olan bir öğrencilik zincirini tamamlar. Bu bizi Hıristiyanlığın doğuşundan ikinci yüzyılın hemen hemen sonuna kadar götürür. İreniyus ,Müjde’nin İsa’nın öğrencisi tarafından yazıldığını ve kilisede sağlam bir şekilde yerleştiğini kaydeder. İreniyus’tan sonra Müjde İskenderiyeli Klement ve Tertulliyan gibi tanıkları da içererek oldukça yaygın bir şekilde onaylandı.

On dokuzuncu yüzyılın başlarına kadar yalnızca Alogi isimli gizli bir mezhep Yuhanna’nın yazarlığını reddetti.

Yuhanna 21’inci bölümün sonu herhalde birinci yüzyılın sonunda Efes’teki kilise topluluğu liderleri tarafından, inanlıları Yuhanna’nın Müjde’sini kabul etmelerini teşvik etmek için yazıldı. 24’üncü ayet 20’nci ayetteki ve 13’üncü bölümdeki “İsa’nın sevdiği öğrenci”ye işaret eder. Bu daima Elçi Yuhanna olarak anlaşılmıştır.

Liberaller tarafından genellikle, Yuhanna’nın ikinci yüzyılın sonlarında yazılmış olduğu öğretilirdi. Ne var ki, 1920’de Yuhanna 18’in bir kısmı (İkinci yüzyılın ilk yarısında, belki de aşağı yukarı M.S.125’den itibaren objektif yöntemlerle tarihlendirilmiş olan Papirüs 52) Mısır’da bulundu. Papirüs’ün bir taşra kasabasında bulunmuş olduğu gerçeği, (örneğin İskenderiye’de değil) birinci yüzyılın son yarısındaki yazıların geleneksel tarihinin sağlam olduğunu, –parçanın Efes’ten Yukarı (güney) Mısır’a ulaşması zaman alacağından– doğrular. Egertan, Papirüs 2 adlı, yine ikinci yüzyılın başına ait olan, Yuhanna 5’inci bölüme benzer bir parça, Yuhanna’nın yaşam süresi içinde bulunan bir tarihi daha da çok doğrular.

İç Kanıt

On dokuzuncu yüzyılın sonlarında ünlü Anglikan bilgin, Bishop Westcott belirli çevrelerde Yuhanna’nın yazarlığını savundu. Bu şöyle özetlenebilir:

1. Yazar bir Yahudiydi; yazının stili, sözcük bilgisi, Yahudi gelenek ve özelliklerine olan yakınlık (aşinalık) ve Eski Antlaşma’nın ön olaylarının bu Müjde’deki yansıması bunu kuvvetli bir şekilde destekler.
2. Filistin’de yaşayan bir Yahudiydi (1:28; 2:1,11; 4:46; 11:18,54; 21:1,2). Kudüs’ü ve tapınağı iyi biliyordu (5:2; 9:7; 18:1; 19:13, 17, 20, 41; ve şu ayetlere de bakınız 2:14-16; 8:20; 10:22).
3. Anlattıklarının görgü tanığıydı. Yerlerin, kişilerin, zamanın, tutumun sayısız ayrıntıları vardır (4:46; 5:14; 6:59; 12:21; 13:1; 14:5,8; 18:6; 19:31).
4. Bir elçiydi (öğrenciydi) ve öğrencilerle Rab’bin oluşturduğu grupla ilgili gizli bilgiyi gösterir.
5. Yazar diğer öğrencileri adlandırmada çok dikkatli olduğundan ve kendisini adlandırmadığından, 13:23; 19:26; 20:2; 21:7, 20’deki adlandırılmamış kişinin Elçi Yuhanna olduğu varsayılır. Yazarın görgü tanıklığı niteliğini daha çok düşündüren üç önemli ayet 1:14; 19:35 ve 21:24’dür.

III. TARİH

İreniyus, Yuhanna’nın Müjde’yi kesinlikle Efes’ten yazdığını belirtir, bu nedenle eğer haklıysa, mümkün olan en erken tarih, elçinin oraya geldiği zaman olan M.S.69 ya da 70’tir. Yuhanna Kudüs’ün yıkılışından söz etmediğine göre, bunun henüz gerçekleşmemiş olması olasılığı, Müjde’nin bu korkunç olay öncesindeki bir zamanda yazıldığını belirtir.

Bazı liberal uzmanlar Ölü Deniz Tomarlarıyla olası bir bağlantıdan dolayı Yuhanna için 45-66 arası gibi erken bir tarih seçerler. Bu olağan dışıdır, çünkü genellikle erken tarihleri seçenler tutucular, geç tarihleri seçenler tutucu olmayanlardır. Bu durumda ilk kilise gelenekleri daha geç tarihten yanadır.

Birinci yüzyıldaki geç bir tarih doğrultusundaki savunmalar oldukça kuvvetlidir. Uzmanların çoğu, Yuhanna’nın dört Müjde’nin sonuncusu olarak yazılmış olduğu konusunda, İreniyus, İskenderiyeli Klement ve Yerom’la (Jerome) aynı fikirdedirler. Bunun bir nedeni Yuhanna’nın Sinoptiklerin (Matta, Markos, Luka) üzerine kurulmuş ve onlara eklenmiş olmasıdır. Yuhanna’da Kudüs’ün yıkılmasından söz edilmemesinin nedeni, kitabın 15-20 yıl sonra yazılmış olmasından ve şokun etkisinin azalmasından olabilir. İreniyus, Yuhanna’nın (M.S. 98’de hükümdarlığına başlayan) imparator Trajan’ın dönemine kadar yaşadığını ve bu dönemden biraz öncesine rastlayan bir tarihin olası olduğunu yazar. Bu Müjde’deki “Yahudilerle” ilgili bilgiler de daha geç bir dönemi, Mesih inancına olan Yahudi direnişinin zulme dönüşerek güçlendiği zamanı işaret ederler.

Kesin bir tarih söylemek mümkün olmamakla beraber, en olası zaman dilimi M.S. 85-95 arasındaki on yıldır.

IV. ÖN OLAYLAR VE KONULAR

Yuhanna Müjde’sini herkesin tanık olduğu yedi mucize ya da “belirti” etrafında kurar. Her biri İsa’nın Tanrı olduğunu göstermek için amaçlanmıştır:

1. Celile’nin Kana köyündeki düğünde suyu şaraba dönüştürmesi (2:9).
2. Saray memurunun oğlunu iyileştirmesi (4:46-54).
3. Beytesta havuzunda kötürüm bir adamı iyileştirmesi (5:2-9).
4. Beş bin kişiyi doyurması (6:1-14).
5. Öğrencilerini fırtınadan kurtarmak için İsa’nın Celile gölünün üstünde yürümesi (6:16-21).
6. Doğuştan kör bir adamı iyileştirmesi (9:1-7).
7. Lazar’ı ölümden diriltmesi (11:1-44).

Halk arasında yapılmış bu yedi mucizeye ek olarak, dirilişinden sonra yalnızca öğrencileri için yapılmış sekizinci bir belirti vardır: Mucizevi balık tutma (21:1-14).

Charles R.Erdman, Dördüncü Müjde’nin (Yuhanna) “adlandırılabilecek herhangi bir kitaptan çok daha fazla kişiyi Mesih’in ardından gitmesi için isteklendirdiğini, daha çok inanlıyı kendilerini hizmete adamaya yönelttiğini ve uzmanlara daha çok zor sorunlar sunduğunu” söyler.

Rabbimizin dünyadaki hizmetinin zaman dizini Yuhanna kitapçığında kurulmuştur. Diğer üç Müjde’de Mesih’in hizmeti yalnızca bir yıl sürmüş gibi görünebilir. Yuhanna’daki yıllık bayramlar hakkındaki bilgilerde bize O’nun halka hizmetine ilişkin aşağı yukarı üç yıllık bir süre verilir. Şu bilgilere dikkat edin: İlk Fısıh bayramı (2:12,13); “bir bayram” (15:1) Fısıh bayramı ya da Purim olabilir; ikinci (ya da üçüncü) Fısıh bayramı (6:4); Çardaklar bayramı (7:2); tapınağın açılışını anma bayramı (10:22); son Fısıh bayramı (12:1).

Yuhanna zamanla ilgili bilgilerinde de çok dikkatlidir. Diğer üç yazar yaklaşık bilgilerden çoğu kez hoşnutken, Yuhanna öğle üstü saat bir (4:52); üçüncü gün (2:1); iki gün (11:6) ve altı gün (12:1) gibi belirli zamanlardan söz eder.

Yuhanna’nın mektuplarını saymazsak bu Müjde’nin stili (üslubu) ve sözcük bilgisi (kullanılan sözcükler) eşsizdir. Cümleler kısa ve basittir. Dil açısından Grekçe olmasına karşın düşünce açısından İbranicedir. Çoğu kez, cümle ne kadar kısaysa gerçek de o kadar etkili olmaktadır! Sözcük zenginliği yönünden tüm Müjdelerin en sınırlısıdır, ama anlam olarak en derinidir. Şu önemli sözcüklere ve ne sıklıkta kullanıldıklarına dikkat edin: Baba (118), iman edin (100), dünya (78), sevgi (45), tanıklık (etmek), doğrulamak vs. (47), yaşam (37), ışık (24).

Yuhanna’nın dikkate alınan bir özelliği yedi rakamının ve katlarının ortaya çıkışıdır. Kutsal Kitap boyunca (Tekvin/Yaratılış 2:1-3’e bakın) mükemmellik ve bütünlük düşünceleri bu rakama bağlanır. Bu Müjde’de Tanrı’nın Ruh’u İsa Mesih’in Kişiliğindeki Tanrı’nın açıklanışını yetkin kılar ve tamamlar; bundan dolayı yedi rakamına dayalı örnekler sıktır.

Yuhanna’daki yedi “Ben’im” iyi bilinir: “Yaşam Ekmeği” (6:35,41,48,51); “Dünyanın Işığı” (8:12; 9:5); “Kapı” (10:7,9); “İyi Çoban” (10:11,14); “Diriliş ve Yaşam” (11:25); “Yol, Gerçek ve Yaşam” (14:6) ve “Asma” (15:1,5). Yüklemsiz, basit ifade taşıyan yedi “Ben, Benim”in geçtiği iyi bilinmeyen ayetler şunlardır: 4:26; 6:20; 8:24, 28, 58; 13:19; 18:5, 8. Sonuncusunda iki tane yer alır.

Yaşam ekmeğinin geçtiği altıncı bölümde, “ekmek” ve “somun” olarak çevrilen Grekçe sözcük yirmi bir (3×7) defa geçer. Yaşam Ekmeği konuşmasında da “gökten ekmek” ifadesi tam yedi defa geçer; benzer bir ifade olan “gökten inen” de yedi defa geçer.

Gördüğümüz gibi, Yuhanna’nın yazma amacı okuyucularının “İsa’nın Tanrı’nın Oğlu Mesih olduğuna iman edebilmeleri ve iman ederek O’nun adıyla yaşama kavuşabilmeleriydi” (20:31).