Süleyman’ın Özdeyişleri 22

22:1   İyi bir ad, iyi bir ün anlamına gelir. İyi bir ad, iyi bir karakterin meyvesidir ve büyük bir servetten daha iyidir. Çünkü daha değerli, daha güçlü ve daha kalıcıdır.

Aynı nedenlerden ötürü saygınlık, gümüş ve altından yeğdir.

22:2   Hepimizi Rab yarattı. Bu nedenle sosyal ayrımcılık doğru değildir. Sınıf farklılıkları ölümle bile olsa bir gün mutlaka ortadan kalkacaktır.

22:3   Sağduyulu kişi geleceği görür ve gelecek olan yargıdan korunur. İsrailliler bunu Fısıh gecesi kapılarına kan sürerek yaptılar. Aynı şeyi biz de Mesih’e sığınarak yapıyoruz.

Düşüncesiz kişiler öne atılır ve ‘zarar görürler’ (Moffatt).

22:4   Alçakgönüllülük ve Rab korkusu sıkıcı görünebilir, ama bir ödülü vardır. Bu ödül ruhsal zenginlik, tanrısal onur ve bol yaşamdır.

22:5   Kötü kişinin yolu engellerle doludur. Kendini kötülükten sakınansa bunlardan uzak durur.

22:6   Bu özdeyişin alışılmış yorumu şudur: Eğer bir çocuğu tutması gereken yola göre yetiştirirseniz, yaşlandığında da o yoldan ayrılmayacaktır. Elbette ki bu konuda istisnalar bulunur, ama yine de bu genel bir kuraldır. Henry Ward Beecher şu gözlemde bulunur:

Bir çocuğun ya da ağacın doğru büyümesini sağlamak, eğer onları gençken eğitirseniz zor değildir. Ancak, yanlış yola girmesine izin verdikten sonra düzeltmeye çalışırsanız, işiniz kolay olmayacaktır. ¹

Susannah Wesley; Charles, John ve diğer 15 çocuğun annesiydi. Onları yetiştirirken şu kuralları izledi:

1. Çocuğun iradesine boyun eğdir ki, çocuğun canının kurtulması için Tanrı’yla birlikte çalışabilesin.
2. Konuşmaya başladığı anda ona dua etmeyi öğret.
3. Bağırarak istediği hiçbir şeyi ona verme, onun için iyi olanı nazikçe istediği zaman ver.
4. Yalan söylemesine engel olmak için, kendi isteğiyle itiraf etmediği hiçbir hatasını cezalandırma, ama isyankâr ve günahlı bir eylemini fark edilmeden sürdürmesine de asla izin verme.
5. İyi davranmasını iste ve bunu ödüllendir.
6. Çocuğuna verdiğin sözleri titizlikle yerine getir.

Özdeyiş aynı zamanda anne babaları çocuklarını doğal yetenekleri doğrultusunda yetiştirmeleri için de teşvik eder. Çocukların doğal eğilimleri olmayan mesleklere zorlanmaları doğru değildir. Kidner, çocuğun doğru olmayan isteklerine değil, bireyselliğine ve iradesine saygı duyulmasını öğretir.

Özdeyiş aynı zamanda, çocuğunuzu gitmek istediği yolda yetiştirirseniz yaşamının ileriki yıllarında şımarık ve bencil olacağına ilişkin bir uyarıdır. Jay Adams şöyle yazar:

Bu ayet bir vaat değildir, ama anne babaların bir çocuğun kendi kendisini yetiştirmesine izin vermemelerine ilişkin bir uyarıdır. Çocuğun bu davranışlarını olgunlaştığında değiştirmesini beklememelidirler. Çocuklar doğuştan günahlıdırlar ve kendi isteklerinin ardından gitmelerine izin verildiğinde doğal olarak günahlı alışkanlıklar edineceklerdir. Temel düşünce, bu tür alışkanlıkların çocukluklarının ilk günlerinde onlarda kökleşerek yer ettiğidir. ²

22:7   Para güçtür ve hem iyi hem de kötü amaçlar için kullanılabilir. Zenginler parayı genellikle kötülük için kullanırlar. Belki de paranın kötülük tanrısı olarak adlandırılmasının nedeni budur.

Borç alan kişi borç verenin kulu olur. Borç bir tür esarettir. Kişinin durmaksızın çalışmasına neden olur. Hareketlerini ve fırsatlardan yararlanma yetisini sınırlar.

22:8   Fesat eken kişi kazanç sağlayamaz. Başkalarına gazap değneğiyle boyun eğdirmesi olanaksızlaşır.

22:9   Cömert kişi diğerlerine yardım ederek kutsanır. Parasını yoksullarla paylaşmakla bugünkü mutluluğunu ve gelecekteki ödülünü kazanmış olur.

22:10   Eğer bir alaycı öğütlere ve uyarılara kulak asmazsa, kovulmalıdır. İsmail evden uzaklaştırıldığında kavga ve tartışmalar sona ermişti (Yar.21:9-10).

22:11   Yürek temizliğini ve güzel sözleri seven kişi, kralın dostluğunu kazanacaktır. Burada sözü edilen kral, Tanrı olabilir.

Nezaketle söylenmiş küçük bir söz,
Bir hareket ya da bir gözyaşı
Kırık bir yüreği iyileştirir
Ve samimi bir dost kazandırır.
— Yazarı bilinmiyor

22:12   RAB bilgiyi gözetip korur. Çünkü gerçek yok olmamalıdır. Ama aynı zamanda yanlış öğretişin yayılmasına da izin vermez.

22:13   Tembel kişi çalışmama nedeniyle ilgili birçok saçma bahane bulabilir. Ayetteki aslan da muhtemelen kedidir!

22:14   Ahlâksız bir kadının ayartıcı sözleri, kaçması zor bir tuzak gibidir. RAB’den uzaklaşmış kişi bu tuzağa düşecektir. Bu kişiler Tanrı bilgisini reddederlerse, Tanrı da onları günaha terk edebilir (Bk. Rom.1:24, 26, 28).

22:15   Akılsızlık çocuğun öz yapısındadır. Öğretim yerindeki yönetim kurulunun uygulamalarıyla onu bu kötü huylarından vazgeçirebilirsiniz. Matthew Henry şu öğütte bulunur:

Çocukların düzeltilmeye ihtiyaçları vardır ve disiplin altında tutulmalıdırlar. Hepimiz Göksel Babamız tarafından düzeltilmeye ihtiyaç duyarız (İbr.12:6-7). Terbiye edildiğimiz zaman bizi akılsızlıktan uzaklaştıran değneği baş tacımız yapmalıyız. ³

22:16   İşçilerini karın tokluğuna çalıştıran işveren yoksullaşacaktır. Bu, aynı zamanda zengine armağan veren için de geçerlidir. Doğru olan, yoksullara yardım etmektir.

IV. BİLGE KİŞİLERİN ÖZDEYİŞLERİ (22:17 – 24:34)

A. Bilgenin Sözleri (22:17 – 24:22)

22:17   17-21’inci ayetler, 22:22’den 24:22’ye kadar olan özdeyişlerin bir özetidir. Okuyucu, bilgelerin sözlerine kulak vermeye davet edilmektedir. Süleyman bu özdeyişlerin bazılarını başkalarından toplamış olabilir. Ama ayetin ikinci yarısı, bazılarının kendisine ait olduğunu gösterir.

22:18   Kişi bu özdeyişleri yüreğinde saklamalıdır (Hatırlamak ve itaat etmek için). Bu özdeyişler dudaklarında hep hazır bulunmalıdır (diğerlerine söylemek için).

22:19   Süleyman’ın bu özdeyişleri bildirme nedeni, insanların gerçekten Rab’be güvenebilmelerini sağlamaktır.

22:20   Bir başka çeviride bu ayet şöyle geçer: “Size öğüt ve bilgi içeren 30 ayet yazmadım mı?” Bazı araştırmacılar, bundan sonraki özdeyişlerin (24:22’ye kadar) aşağıda belirtilen 30 gruba ayrılabileceğine işaret ederler:

Berkeley’in Kutsal Kitap çevirisinde ayet şu şekilde yer alır: “Öğüt ve bilgileri senin için önceden yazmadım mı…?” Buradaki ‘önceden’ sözcüğü, 19’uncu ayetteki ‘bugün’ sözcüğüyle zıtlık oluşturmaktadır.

22:21   Yazar, gerçek sözleri öğretmeyi amaçlar ve öğrencilerini gönderdiği kişilere de bu güvenilir ve doğru sözlerin iletilebilmesini ister.

22:22,23   Bu özdeyiş, 24:22’de sona eren kısımla başlar. Hiç kimse yoksuldan çıkar sağlamaya çalışmamalıdır. Yine hiç kimse yargı kapılarında sıkıntı çekenlere adaletsiz davranmamalıdır. Çünkü Tanrı yoksulların davasını yüklenir ve zulmeden zengin kişiyle adaletsiz yargıcı cezalandırır.

22:24,25   Öfkeli ve huysuz kişiyle arkadaşlık etmek kötüdür. Bu tür arkadaşlıklar kişiyi kötü yollara sürükler. Kötülerle arkadaşlık gerçek bir tuzak olabilir. Çünkü denetimimizi kaybettiğimiz bir anda hem yaşamımız, hem de tanıklığımız mahvolabilir.

22:26,27   El sıkışıp başkasının borcuna kefil olmaktan kaçın. Çünkü bu akılsızca bir davranıştır. Başkasının borcuna kefil olmak kendi malını mülkünü riske atmak anlamındadır. Bu şekilde açlığa ve utanca mahkûm olabilirsin.

22:28   Eski sınır taşları, kişinin mülkünün sınırlarını belirleyen taşlardı. Sahtekârlar bu taşların yerlerini geceleri sık sık kendi komşularının aleyhine değiştirirlerdi.

Ruhsal anlamda eski sınır taşları, ‘kutsallara ilk ve son kez emanet edilen iman’dır (Yah.3). Hıristiyanlık’ın temel öğretişleri değiştirilmemeli ve bozulmamalıdır.

22:29   İşinde usta olan kişi onurlu bir konuma kavuşacaktır. Böyle bir kişi, tanınmış kişilere hizmet edecektir. Bu duruma Yusuf, Musa, Daniel ve Nehemya’nın yaşamlarında tanık oluruz.

Büyük insanların ulaştığı ve koruduğu yüksek mevkiler
Ani uçuşlarla elde edilmemiştir,
Diğerleri uykudayken
Onlar gece boyunca çalışmışlardır.
— Longfellow